Wybuch wojny sparaliżował działalność kas kredytowych
Jędrzejów. Przed wybuchem pierwszej wojny światowej w powiecie jędrzejowskim istniało aż 20 kas pożyczkowo-oszczędnościowych i towarzystw kredytowych. Po rozpoczęciu działań wojennych niemal wszystkie przerwały działalność.
Idea spółdzielczości kredytowej na ziemiach polskich rozwinęła się w drugiej połowie XIX w. Pierwsze instytucje tego typu powstały w Wielkopolsce i Galicji. Prawdziwy rozkwit kas pożyczkowo-oszczędnościowych nastąpił jednak w latach 90. XIX i w pierwszej dekadzie XX w. Przyczynił się do tego Franciszek Stefczyk, który wymyślił, że spółdzielnie kredytowe powinny działać na niewielkim terenie, gdzie ludzie się znają i mają do siebie zaufanie. Od tego czasu kasy pożyczkowe „typu Stefczyka” zaczęły powstawać jak grzyby po deszczu.
Uchwycenie początków tego typu organizacji jest bardzo trudne, gdyż brakuje źródeł historycznych. Pewne światło na tę sprawę rzucają jednak akta okupacyjnych władz austriackich z okresu pierwszej wojny światowej, przechowywane w Archiwum Państwowym w Kielcach, w zespole c.k. Komenda Obwodowa w Jędrzejowie.
Z akt tych wynika, że 26 lipca 1915 r. szef komendy obwodowej zażądał od wójtów wszystkich gmin wchodzących w skład powiatu jędrzejowskiego podania informacji na temat działalności towarzystw kredytowych i kas pożyczkowo-oszczędnościowych. W ciągu kilkunastu następnych dni wpłynęły odpowiedzi z wszystkich 14 gmin z całego powiatu. Z raportów wójtów wynika, że przed wybuchem wojny instytucje kredytowe działały we wszystkich gminach, za wyjątkiem Brzegów. Ogółem na naszym terenie działało 12 gminnych kas pożyczkowo-oszczędnościowych oraz osiem towarzystw kredytowych, niekiedy zwanych „prywatnymi”. Kasy pożyczkowe działały w 12 gminach, za wyjątkiem wspomnianych Brzegów i Sędziszowa. Co ciekawe, w niektórych gminach istniały dwie takie instytucje. Taka sytuacja była w Mierzwinie, gdzie wymieniano „pierwszą” i „drugą” gminną kasę pożyczkowo-oszczędnościową. „Pierwsza” zasięgiem swojego działania obejmował wsie leżące na północy, „druga” – na południu gminy. Towarzystwa kredytowe działały natomiast tylko w siedmiu gminach: dwie w Jędrzejowie oraz po jednej w Wodzisławiu, Nawarzycach, Sędziszowie, Prząsławiu, Mierzwinie i Małogoszczu.
Z raportów przedstawianych przez wójtów gmin wynika, że po wybuchu wojny wszystkie instytucje kredytowe zaprzestały działalności. Przyczyniła się do tego oczywiście zawierucha wojenna. W sposób dobitny wyraził to wójt Wodzisławia, który do komendy obwodowej pisał: „tak kasa pożyczkowo-oszczędnościowa, jak i towarzystwo kredytowe od początku wojny dotąd nie były czynne z powodu zajęcia przez wojska lokali i niezgłaszanie się dotąd mieszkańców”.
W niektórych wypadkach można było mówić o swoistej wegetacji kas. Wznawiały one działalność tylko wówczas, gdy ktoś chciał zwrócić pieniądze, co jednak zdarzało się bardzo rzadko. Na ten aspekt sprawy zwracał na przykład uwagę wójt Jędrzejowa, gdzie działały trzy instytucje kredytowe: „Wymienione towarzystwa są obecnie czynne o tyle, o ile który z dłużników dobrowolnie zechce uiścić zaciągnięty przed wojną dług. [W] takim razie przyjęte kwoty natychmiast wypłaca się osobom, które wniosły wkłady przed wojną, a obecnie proszą o zwrot takowych. Nowych zaś wkładów nie przyjmuje się i pożyczek nie udziela się”.
Jedyną instytucją, która w miarę bez szwanku przetrwała wojenną zawieruchę, było Towarzystwo Kredytowe w Małogoszczu, które w okresie od końca 1914 do marca 1915 r. zawiesiło działalność, ale już 1 kwietnia 1915 r. wznowiło przyjmowanie wpłat i udzielanie pożyczek.
Austriacka komenda obwodowa w Jędrzejowie sondowała też wójtów, na ile jest możliwe wznowienie działalności kas pożyczkowych. W tym jednak wypadku odpowiedzi były z reguły negatywne. Podstawowym powodem takiej postawy były obawy ludności –sugerowano więc odłożenie momentu wznowienia działalności do czasu zakończenia wojny. Wydaje się jednak, że najważniejszą przyczyną uniemożliwiającą szybkie wznowienie działalność był niepewność co do przyszłości oraz brak zaufania do władz okupacyjnych. Najbardziej dobitnie wyraził te obawy wójt Nawarzyc: „Przywrócenie na powrót do życia tych kas byłoby pożądanym, gdyż osoby, które pownosiły pieniądze-wkłady do tych kas nie mogą korzystać ani z procentów, ani też z kapitałów, ponieważ dłużnicy nie spłacają zaciągniętych pożyczek. Zachodzi i w tym różnica, iż dłużnicy z powodu obowiązującego kursu pieniędzy jednej korony [środek płatniczy na obszarze okupacji austriackiej – przyp. Red.] za pół rubla spłaciliby długi z chęcią, a właściciele wkładów i osoby chcące nabyć nowych pożyczek 1 korony za pól rubla nie chcą przyjmować, gdyż w kursie handlowym korony za pól rubla nie przyjmują”.
Poniżej zamieszczamy wykaz kas pożyczkowo-oszczędnościowych i towarzystw kredytowych działających w powiecie jędrzejowskim przed wybuchem I wojny światowej.
(...)
Miasto Jędrzejów
(...)
Jędrzejowskie Towarzystwo Wzajemnego Kredytu. Zarząd: Izaak Ickowicz – prezes, C. D. Sobel i D. Ryterband – członkowie; rada towarzystwa: Salamon Rychter z gminy Korzecko, J. Rakowski, M. Bleslauer, C. Enoch, J. Halpryn, C. Breslauer i J. D. Zelcer z Jędrzejowa.
(...)
Źródło / source:
Wybuch wojny sparaliżował działalność kas kredytowych - Michał Ślusarek
http://www.jedrzejowska.net/wybuch-wojny-sparalizowal-dzialalnosc-kas-kredytowych/
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz