str. 222
Niejednokrotnie ustalenie ciągu zdarzeń, podstawowych faktów o ofierze, czasie i miejscu zbrodni, a czasem także o jej sprawcach polega na uważnej lekturze całej publikacji i zbieraniu rozproszonych wiadomości. Tak wygląda np. rekonstrukcja szczegółów zabójstwa Majera Frydberga, zawartych w pięciu różnych relacjach z księgi Jędrzejowa. Z pierwszej z nich dowiadujemy się, że był on przedwojennym mieszkańcem Jędrzejowa i został zamordowany, gdy powrócił do miasta sprzedać dom41. Autor drugiej twierdzi, że towarzyszyła mu dziewczyna z Wodzisławia i oboje zostali zastrzeleni, trzeciej zaś, że kobieta była kuzynką Frydberga, która przyjechała do Jędrzejowa specjalnie, by go odszukać, on sam zaś prowadził sprzedaż węgla i drewna opałowego, a w chwili mordu był jedynym Żydem pozostałym w mieście42. Jak wynika z czwartej relacji, Frydberg przeżył wojnę w bunkrze, ukrywając się z czterema innymi Żydami, a skład opału przejął po ojcu. Miał zamiar wyjechać z miasta, czekał jednak na zakończenie procesu przeciwko złodziejowi, który ukradł mu wóz w węglem: „Naiwny chłopak – stwierdza w zakończeniu autor tej relacji – proces wygrał, ale życie przegrał”43. Piąty tekst wyjaśnia natomiast, że
42 Binjamin Gutman, Majne iberlebeniszn un majn bazuch in Jendrzew [w:] ibidem, s. 200; Isroel Gortman, Jendrzew erew ir churbn un noch im [w:] ibidem, s. 204.
43 Icchok Riterband, A bazuch in majn chorewer hejm (ajndrukn) [w:] ibidem, s. 258.
str. 223
tuż po zakończeniu wojny do Jędrzejowa wróciło ponad sześćdziesięciu Żydów, lecz zaraz po napadzie zbrojnej bandy na zamieszkany przez nich dom w większości wyjechali. Na miejscu pozostali jedynie Frydberg i dwie inne osoby44.
44 Mordche Szledziak, Fun majne iberlebeniszn in Hitlers cajtn [w:] ibidem, s. 266.
(...)
Szczególne miejsce wśród relacji zajmują wstrząsające wspomnienia niedoszłych ofiar, którym niemal cudem udało się ujść z życiem z rąk oprawców. Niektóre opowiadają o zadanych im cierpieniach, nie szczędząc przy tym drastycznych detali. (...).
(...) podczas napadu na dom Mordechaja Śledziaka [Śledzika] w Jędrzejowie bandyci strzelili mu prosto w twarz. Kula utknęła w szczęce po prawej stronie ust i pozostała tam na stałe50
50 Szledziak, Fun majne iberlebeniszn in Hitlers cajtn, s. 266.
Źródło:
Przemoc antyżydowska w powojennej Polsce w świetle ksiąg pamięci - Adam Kopciowski, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz