cz. 2/4
Ruch syjonistyczny, a w szczególności partia Mizrachi, wyróżniał się wśród społeczności żydowskiej miasta. Zajmował również ważne miejsce w centralnych organach partii w Warszawie, które nadały nam przydomek „biało-niebieski Jędrzejów” [od barw ruchu syjonistycznego - przyp. MM]. Z dumą możemy przyznać, że nasze miasto całkowicie na to miano zasłużyło.
Jędrzejów był jednym z kilku miast w Polsce, w których organizacje syjonistyczne mogły sobie pozwolić na wybudowanie własnych, pięknych siedzib. Koncentrowała się tam aktywność syjonistyczna, jak również działalność narodowych funduszy - Żydowskiego Funduszu Narodowego Keren Kajemet Le-Israel [centralny fundusz ruchu syjonistycznego - zebrane środki przeznaczano m.in. na wykup ziemi w Palestynie - przyp. MM] i Keren Hajesod [hebr. Fundusz Podwalin - centralna instytucja finansująca działalność Agencji Żydowskiej dla Palestyny. Zajmowała się m.in. finansowaniem imigracji żydowskiej do Palestyny - przyp. MM], jak również istniała tam biblioteka.
Na czele organizacji syjonistycznej stali: zdolny działacz reb Alter Jechiel Topiol błogosławionej pamięci, (...) Mordechaj Śledzik, Chaim Bresler błogosławionej pamięci, Pinchas Szternfeld błogosławionej pamięci, Mosze Fisz błogosławionej pamięci, dr Polak błogosławionej pamięci i jeszcze inni działacze, nazwisk których niestety nie pamiętam.
Jędrzejowską ludność żydowską o nastawieniu narodowym (...) reprezentowali: reb Icchak Ickowicz błogosławionej pamięci, przewodniczący partii Mizrachi, członek dozoru bożniczego oraz rady miejskiej, a także różnych instytucji społecznych (po wojnie wyjechał do Izraela i tam zmarł); wszechstronny działacz społeczny reb Szlama Dudkiewicz błogosławionej pamięci, jeden z przywódców Mizrachi, członek dozoru i rady miejskiej, reprezentujący swoją partię w licznych instytucjach społecznych; reb Chaim Bresler błogosławionej pamięci - członek dozoru i rady miejskiej, jeden z liderów organizacji syjonistycznej; reb Mosze Wargoń błogosławionej pamięci - członek rady miejskiej i ważnych instytucji społecznych; reb Ezriel Ingber błogosławionej pamięci, wiodący członek Mizrachi, dozoru bożniczego i reprezentant swojej partii w rozmaitych instytucjach społecznych (zmarł w Izraelu); reb Baruch Zonszejn błogosławionej pamięci, przywódca Ceirej Mizrachi [młodzieżowa organizacja syjonistyczna związana z syjonistyczną partią religijną Mizrachi - przyp. MM], przedstawiciel Keren Kajemet Le-Israel i ich reprezentant w instytucjach miejskich i społecznych (zmarł w Izraelu).
W roku 1929, po wielkiej rzezi przeprowadzonej przez Arabów przede wszystkim na terenach Starego Jiszuwu [termin odnosi się do wszystkich Żydów zamieszkałych w Palestynie przed aliją roku 1882 rozpoczętą przez ruch syjonistyczny. Stary Jiszuw obejmował m.in. Jerozolimę, Safed, Tyberiadę, Hebron - przyp. MM], jędrzejowska młodzież zwróciła się w stronę rewizjonizmu uważając, że tylko poprzez zdecydowaną walkę przeciwko władzom mandatu brytyjskiego [Brytyjski Mandat Palestyny - przyp. MM] oraz aktywny opór przeciw arabskim mordercom będziemy w stanie doprowadzić do urzeczywistnienia Deklaracji Balfoura [deklaracja brytyjskiego rządu z 1917 r. okazująca pragnienie odtworzenia w Palestynie „żydowskiej siedziby narodowej”, co było odpowiedzią na oczekiwania i starania ruchu syjonistycznego - przyp. MM] i stworzenia narodowego domu dla narodu żydowskiego w Ziemi Izraela.
Nasza młodzież, która grupowała się dotąd wokół Organizacji Ogólnych Syjonistów, przeszła do rewizjonistów [Organizacja Syjonistów-Rewizjonistów w Polsce - założony przez Włodzimierza (Zeewa) Żabotyńskiego prawicowy odłam ruchu syjonistycznego - przyp. MM]. Koordynator partii oddelegował do nas sekretarza generalnego, doktora Abrama Lipmana, który zreferował cele ruchu rewizjonistycznego, a także założył u nas gniazdo [nazwa podstawowej komórki organizacji młodzieżowej - przyp. MM] Betaru, a także gałąź Związku Syjonistów-Rewizjonistów.
W skład pierwszej komendy weszli: Izrael Dudkiewicz (komendant gniazda), Mosze Prajs (zastępca komendanta), Mosze Wdowiński (sekretarz) oraz Wolf Rozenholc (skarbnik).
Zabraliśmy się do pracy z największym entuzjazmem i osiągnęliśmy wielki wpływ na jędrzejowską młodzież ze wszystkich środowisk. Do tego stopnia, że na pierwszym zjeździe Betaru w Warszawie w roku 1930, nasze gniazdo reprezentowało 20 towarzyszy i towarzyszek.
Udało nam się przyciągnąć do naszego ruchu prominentnego działacza społecznego i kulturalnego Mosze Zylbersztajna, niech Bóg pomści jego krew, który przejął kierownictwo jędrzejowskiej partii rewizjonistycznej i znacznie rozszerzył jej działalność. Mosze Zylbersztajn błogosławionej pamięci prowadził kursy hebrajskiego, które były niezwykle popularne.
W każdy piątek wieczorem wygłaszał referaty na rozmaite aktualne tematy syjonistyczne i społeczne. Na jego wykłady zwykli przychodzić ludzie ze wszystkich grup społecznych, nie tylko rewizjoniści. Zylbersztajn organizował też punkty hachszary [hebr. przygotowanie - program przygotowujący młodych Żydów do zasiedlania Palestyny, życia w kibucach poprzez zdobywania umiejętności zawodowych w takich dziedzinach jak np. rolnictwo, ogrodnictwo. Realizowany przez różne organizacje syjonistyczne - przyp. MM]. Niestety nie udało nam się wysłać naszych towarzyszy do Ziemi Izraela legalną drogą (z certyfikatami) [certyfikaty zezwalające na osiedlenie się wydawały brytyjskie władze Mandatu Palestyny - przyp. MM], zmuszeni byliśmy zatem korzystać z emigracji B [Alija Bet - nielegalna emigracja Żydów do Palestyny w czasach drugiej wojny światowej oraz w ostatnich latach istnienia Brytyjskiego Mandatu Palestyny - przyp. MM], którą organizowała partia rewizjonistyczna.
W tamtym gorzkim czasie, gdy antagonizmy wewnątrzpartyjne doprowadziły w wielu miastach Polski wręcz do rozlewu krwi, my w naszym Jędrzejowie uniknęliśmy tego ponieważ na czele wszystkich ugrupowań syjonistycznych stali ludzie dojrzali do swych obowiązków, umiejący unikać nieuzasadnionej nienawiści.
Należy zauważyć, że na czele ruchu chalucowego stali wówczas: znany działacz Izrael Gurtman, Manie i Aharon Horowicz i inni, których nazwisk niestety już nie pamiętam.
W ostatnich latach przed wybuchem drugiej wojny światowej ruch rewizjonistyczny osiągnął swój nawiększy rozkwit. Zorganizowano wtedy: grupę studencką Masada, do której należeli uczniowie gimnazjum i innych szkół; Związek Rezerwistów [Brit he-Chajal - ruch zrzeszający weteranów Wojska Polskiego i Legionów, mający na celu organizowanie szkoleń wojskowych dla przyszłych żołnierzy armii żydowskiej; część ruchu syjonistycznego - przyp. MM], na którego czele stał dr Julian Szaferman, dr Perlman i dwóch innych towarzyszy. Powstał także Brit Jeszurun [założona w 1933 roku organizacja Żydów ortodoksyjnych, działająca w ramach Unii Syjonistów Rewizjonistów - przyp. MM] pod kierownictwem Izraela Henocha.
*
Tłumaczenia wybranych tekstów z Księgi Pamięci Żydów jędrzejowskich
[Sefer-HaZikaron LeYehudi Yendzhyev pod redakcją Shimshona Dov Yerushalmi, Tel Aviv, 1965]
Autor
tłumaczenia z języka jidysz: MICHAŁ MAZIARZ
Zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz